Substance use disorders: opioid, cannabis, sedative, stimulant

Substance use disorders: opioid, cannabis, sedative, stimulant

Opioid

Opioid use disorder: ใช้เกณฑ์เดียวกับเรื่อง alcohol use disorder แต่เปลี่ยนจาก alcohol เป็น opioid Opioid intoxication A.  เพิ่งใช้ opioid มาไม่นาน B.  เกิดการเปลี่ยนแปลงทางพฤติกรรม หรือ ทางจิตใจที่เป็นปัญหา เช่น ช่วงแรกจะ euphoria ต่อมากลายเป็น apathy, รู้สึกไม่พอใจ (dysphoria), psychomotor agitation หรือ retardation, impaired judgment ที่เกิดขึ้นระหว่างหรือหลังใช้ opioid ไม่นาน C.  Pupillary constriction (หรือ pupillary dilatation จาก anoxia) ร่วมกับ อาการหรืออาการแสดง > 1 ข้อ ได้แก่ drowsiness หรือ coma, slurred speech, impaired attention หรือ memory D.  อาการและอาการแสดงดังกล่าวไม่เกิดจากโรคทางกาย และไม่สามารถอธิบายได้จากโรคทางจิตเวชอื่น หรือจากสารพิษอื่นๆ Opioid withdrawal A.  หยุดใช้ opioid หลังจากที่เคยใช้ในปริมาณมากและใช้มานาน (มากกว่าหลายสัปดาห์) B.  มีอาการ > 3 ข้อ เกิดขึ้นภายในเวลาเป็นนาทีถึงหลายวัน ได้แก่ dysphoric mood, N/V, muscle aches, lacrimation หรือ rhinorrhea, pupillary dilation/piloerection หรือ sweating, diarrhea, yawning, fever, insomnia C.  อาการหรืออาการแสดงดังกล่าวส่งผลให้เกิดปัญหาหรือความบกพร่องต่อสังคม อาชีพ หรือ ภารกิจหน้าที่ที่สำคัญอื่นๆ D.  อาการและอาการแสดงดังกล่าวไม่เกิดจากโรคทางกาย และไม่สามารถอธิบายได้จากโรคทางจิตเวชอื่น หรือจากสารพิษอื่นๆ

Opioid withdrawal

• Heroin (short-acting) withdrawal จะเกิดอาการภายใน 36-72 ชั่วโมง เป็นได้นาน 7-10 วัน เกิดอาการได้รุนแรงที่สุด; oxycodone หรือ Oxycontin^® (long-acting oxycodone) บดแล้วฉีดจะมีอาการคล้าย heroin
• Methadone (long-acting) withdrawal จะเกิดที่ 72-96 ชั่วโมง อาจเป็นนาน 2 สัปดาห์ การหยุด methadone ต้องค่อยๆลดทีละ 10% ทุก 2 สัปดาห์; การเริ่มให้ methadone ต้อง review ECG ก่อน เพราะทำให้เกิด QT prolongation ได้
• Buprenorphine ใช้รักษา opioid dependence มีฤทธิ์ทั้ง opioid partial agonist และ weak antagonist จะไปแย่งจับ µ-receptor กับ opioid ตัวอื่น ซึ่งทำให้เกิด withdrawal symptoms ได้ ส่วนฤทธิ์ antagonist จะไปป้องกัน respiratory depression ยาตัวนี้มักผสมกับ naloxone (4:1) เพื่อป้องกันฤทธิ์ที่ทำให้เพลิดเพลินและป้องกัน overdose

การรักษา

• Clonidine 0.2 mg PO TID สามารถลด autonomic symptom ได้ (ถ้าหยุด clonidine ทันทีทำให้เกิด severe rebound HT ได้)
• BZD, muscle relaxant ลดอาการ anxiety และ muscle spasm
• Antispasmodics, antiemetics, antidiarrheals รักษา GI symptoms
• Buprenorphine/naloxone ใช้รักษา mild withdrawal ได้ (แต่ถ้าเป็น moderate-severe withdrawal จะทำให้อาการรุนแรงขึ้น) ให้ 12 h ใน short-acting, 24 h ใน long-acting, 48-96 h ใน high-dose methadone use (30-60 mg/d)

Cannabis/Marijuana

Cannabis use disorder: ใช้เกณฑ์เดียวกับเรื่อง alcohol use disorder แต่เปลี่ยนจาก alcohol เป็น cannabis Cannabis intoxication A.  เพิ่งใช้กัญชามาไม่นาน B.  เกิดการเปลี่ยนแปลงทางพฤติกรรม หรือ ทางจิตใจที่เป็นปัญหา เช่น การทำงานประสานงานของกล้ามเนื้อบกพร่อง เคลิบเคลิ้มเป็นสุข (euphoria) วิตกกังวล ความรู้สึกว่าเวลาเดินช้า การตัดสินใจบกพร่อง ที่เกิดขึ้นระหว่างหรือหลังใช้กัญชาไม่นาน C.  มีอาการหรืออาการแสดง > 2 ข้อ ภายใน 2 ชั่วโมงหลังใช้กัญชา คือ ตาแดง อยากอาหาร ปากแห้ง หัวใจเต้นเร็ว D.  อาการและอาการแสดงดังกล่าวไม่เกิดจากโรคทางกาย และไม่สามารถอธิบายได้จากโรคทางจิตเวชอื่น หรือจากสารพิษอื่นๆ Cannabis withdrawal A.  หยุดใช้กัญชาหลังจากที่เคยใช้ในปริมาณมากและใช้มานาน (เกือบทุกวันในเวลาอย่างน้อย 2-3 เดือน) B.  มีอาการ > 3 ข้อ เกิดขึ้นภายในเวลาประมาณ 1 สัปดาห์ ได้แก่ anger หรือ aggression, nervousness หรือ anxiety, sleep difficulty (เช่น insomnia, disturbing dreams), decreased appetite หรือ weight loss, restlessness, depressed mood, มี physical symptoms อย่างใดอย่างหนึ่ง (abdominal pain, shakiness/tremors, sweating, fever, chills, headache) C.  อาการหรืออาการแสดงดังกล่าวส่งผลให้เกิดปัญหาหรือความบกพร่องต่อสังคม อาชีพ หรือ ภารกิจหน้าที่ที่สำคัญอื่นๆ D.  อาการและอาการแสดงดังกล่าวไม่เกิดจากโรคทางกาย และไม่สามารถอธิบายได้จากโรคทางจิตเวชอื่น หรือจากสารพิษอื่นๆ

Cannabis withdrawal

• เกิดหลังจาก 24-48 ชั่วโมง นาน 1-3 สัปดาห์
• อาการไม่รุนแรงเหมือน alcohol หรือ heroin

Sedative, hypnotic, anxiolytic withdrawal (BZD, BZD-like (zolpidem, zaleplon), carbamate, barbiturate)

• อาการเหมือน alcohol withdrawal หลังจากลดหรือหยุดยากลุ่มนี้หลังจากใช้มานาน (มากกว่าหลายสัปดาห์) สำหรับ BZD เกิดอาการได้ถึง 7-10 วัน ใน chronic use
• ใน mild withdrawal ให้ค่อยๆลดยาในเวลา > 10 สัปดาห์

Stimulant withdrawal (amphetamine-type stimulant, cocaine)

• มีอาการ dysphoric mood ร่วมกับ > 2 ข้อ เกิดขึ้นภายใน 2-3 ชั่วโมงถึงหลายวัน ได้แก่ fatigue, vivid/unpleasant dreams, insomnia หรือ hypersomnia, increased appetite, psychomotor retardation หรือ agitation
• มีอาการได้ตั้งแต่ 8-48 ชั่วโมง

Ref: Tintinalli ed8th