ประวัติ
- Dyspnea ในคนสุขภาพแข็งแรงมาก่อน อาจจะมีอาการเหนื่อยไม่รุนแรง โดยที่ vital signs ปกติได้
- Pruritic chest pain (distal clot) มักจะเจ็บระหว่าง clavicle และ costal margin (ไม่ใช่ substernal) เจ็บมากขึ้นเมื่อไอหรือหายใจ (โดยที่ skin หรือ muscle ไม่เจ็บ); อาจจะมี refer pain ไปที่ไหล่เหมือน biliary colic
- Syncope
- Paradoxical embolism syndrome จากการที่ clot ผ่านไปทาง patent foramen ovale เข้าสู่สมอง อาจมาด้วยชัก สับสน อาการชา อ่อนแรง สามารถเป็นๆหายๆได้
ปัจจัยเสี่ยง เช่น อายุมาก (เพิ่มตามอายุ โดยเฉพาะ 50-80 ปี), อ้วน (BMI > 35), postpartum, ประวัติ VTE, cancer (โดยเฉพาะ adenocarcinoma, metastatic CA;
leukemia และ
myeloma โดยเฉพาะเมื่อรักษาด้วย L-asparaginase และ thalidomide derivatives), ประวัติ thrombophilia, ประวัติ surgery/major trauma ภายใน 4 สัปดาห์, immobilization มากกว่า 2 ข้อ, bed rest > 72 ชั่วโมง, ใส่ indwelling catheter, เดินทางนาน > 6 ชั่วโมง, CHF, stroke (โดยเฉพาะใน 1 เดือนแรก), estrogen (OCP โดยเฉพาะในเดือนแรกๆ), inflammatory conditions (IBD,
lupus, nephrotic)
|
ตรวจร่างกาย
- Vital signs (อาจจะปกติได้
1/3): PR
> 100/min, tachypnea, T > 38oC (พบได้ 10%)
- Lung sound ส่วนใหญ่จะปกติ
อาจจะมี crepitation
ได้ใน lung ข้างที่มี pathology
- Heart sound อาจได้ยิน
RV S3
หรือ split S2 with loud S2
Investigations
- CBC, Cr, BNP, troponin, TB, albumin, PT, aPTT
- ABG: PaO2 ต่ำ (73+/-19), A-a gradient กว้าง, PaCO2 ต่ำ
- CXR: อาจพบความผิดปกติที่ไม่จำเพาะเช่น
cardiomegaly,
basilar atelectasis, infiltrate, pleural effusion; ที่จำเพาะกว่าแต่พบได้น้อย < 5% เช่น Westermark sign (lung oligemia),
Hampton hump (peripheral dome shape opacification)
- ECG: sinus tachycardia, RBBB, S1Q3T3,
TWI V1-V4
- D-dimer ปกติถ้า < 500 หรือ < อายุ x10; ถ้า > 5 วันแล้วอาจเกิด false-negative ได้
- CTA pulmonary ต้องการ 64- หรือ
128-head
scanners ถึงจะสามารถเห็น
subsegmental
pulmonary arteries ได้ดี; 10% ของ CTA อาจจะแปลผลไม่ได้จาก motion artifact หรือ poor pulmonary artery opacification
- V/Q scan
การวินิจฉัย PE
ใน hemodynamically stable ที่สงสัย PE ให้พิจารณาดังนี้
- ถ้าอาการโดยรวมสงสัยหรือเข้าได้กับ PE (หรือ well score > 4) ให้ทำ CTA pulmonary หรือ V/Q scan (GFR < 60 หรือ pregnancy)
- ถ้ายังคิดถึง PE น้อย ให้ใช้ PERC rule พิจารณา
- ถ้าเข้าได้กับ PERC rule ทุกข้อไม่ต้องตรวจเพิ่มเติม
- ถ้า PERC rule ยัง R/O ไม่ได้ พิจารณาตรวจ D-dimer (โดยเฉพาะถ้าไม่มีภาวะที่อาจเกิด false-positive ที่ทำให้แปลผลไมได้ เช่น อายุ > 70 ปี, pregnancy, active CA, recent surgery < 1 wk, liver disease, RA, infections, trauma)
- ถ้า positive D-dimer ให้พิจารณาตรวจเพิ่มเติม เช่น Doppler US (ช่วย Dx PE แต่ใช้ R/O ไม่ได้), CTA pulmonary, V/Q scan
***PERC
x 2***
|
ใน hemodynamically unstable ที่ไม่สามารถไปทำ definite imaging ได้ให้ทำ bedside echocardiography หรือ venous compression ultrasound เพื่อให้การวินิจฉัยเบื้องต้นก่อน
Treatment
- Hemodynamic support: O2 supplement; IVF ในรายที่มี hypotension ให้ IV NSS
500-1000 mL แล้วตามด้วย vasopressor (การ aggressive fluid resuscitation ทำให้ RV failure มากขึ้น);
vasopressor แนะนำ norepinephrine
+/- dobutamine (ต้องให้ขนาดสูงพอที่ผลของการเพิ่ม contractility มากกว่า vasodilation)
- Empiric
anticoagulant ในรายที่ไม่มีข้อห้าม (recent surgery, hemorrhagic stroke, active bleeding) สามารถให้ได้เลยใน highly
suspicious (Wells score > 6) โดยไม่ต้องรอ definite diagnosis หรือ moderate suspicious (Wells score 2-6) ถ้าต้องรอ imaging >
4 ชั่วโมง [menstruation, epistaxis, minor hemoptysis ไม่ใช่ข้อห้ามในการให้ anticoagulant]
- UFH ให้ใน hemodynamically unstable, severe renal failure (GFR < 30), extensive clot burden, obesity, poor subcutaneous absorption (massive edema, anasarca) ให้ UFH ขนาด 80 units/kg bolus, then 18 units/kg/h infusion
- Direct oral anticoagulants (DOACs) ไม่แนะนำใน hemodynamically unstable PE โดยยาที่สามารถให้เป็น monotherapy ได้แก่ Rivaroxaban 15 mg PO BID x 21 d then 20 mg PO OD, Apixaban 10 mg PO BID x 7 d then 5 mg PO BID; ส่วน dabigatran และ edoxaban ต้องให้ LMWH ก่อน 5 วัน
- LMWH แนะนำใน pregnancy,
active cancer, และในรายที่วางแผนจะให้ warfarin, dabigatran, หรือ edoxaban ในระยะยาว
หรือในรายที่มีปัญหาในการให้ทาง oral ได้แก่ enoxaparin 1
mg/kg BID, dalteparin 200 units/kg OD, tinzaparin 175 units/kg OD
- Fondaparinux เป็นทางเลือกต่อ LMWH (เช่น ต้องการฉีดยาวันละครั้ง, HIT) ให้ 5 mg OD (< 50 kg), 7.5 mg OD (50-100 kg), 10 mg (> 100 kg); ถ้า CrCl 20-50
mL/min ให้ลดเหลือ 1.5 mg OD
- Thrombolytic therapy ใน refractory hypotension หรือ recurrent PE ขณะให้ anticoagulant ให้ Alteplase 100 mg IV < 2 hr แล้วตรวจ aPTT และให้ UFH drip ต่อถ้า aPTT ratio
< 2xUNL
- Surgical embolectomy ใน hemodynamically unstable ที่มีข้อห้ามต่อการให้ thrombolysis, failed thrombolysis, หรือไม่สามารถทำ catheter-based thrombolysis ได้
Disposition
- สามารถรักษาแบบ OPD case ได้ใน PE ที่เป็น low risk มากๆ (incidental finding, Simplified PE Severity Index Score = 0, Hestia criteria negative) โดยสามารถเลือกวิธีการให้ยาได้หลายแบบ เช่น
- LMWH + warfarin เริ่มให้พร้อมกัน
- LMWH
5-10 วันแล้วตามด้วย dabigatran
หรือ
edoxaban
- Rivaroxaban
หรือ
apixaban
- Admit ในรายที่เป็น PE (severe PE หรือได้ thrombolytic ให้ admit ICU)
Ref:
Tintinalli ed8th, Up-to-Date
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น