ATLS a short summary for practical test
“You see through” (Universal
precaution / C-spine protection / Two questions)
- Universal precaution (ดูเรื่อง
trauma
team management)
- ผู้ช่วยทำการประคองศีรษะและคอให้อยู่นิ่ง
(manual inline หรือ temporal
grip) ก่อนถามคำถามในขั้นถัดไป เพื่อป้องกันผู้ป่วยที่อาจมี c-spine
injury หันศีรษะมาตามเสียงพูด
- ถาม 2 คำถาม “ชื่ออะไร”
“เกิดอะไรขึ้น” ถ้าตอบได้ เสียงชัด
ไม่มีอาการหอบเหนื่อย แปลว่า cerebral perfusion ยังดี ไม่มี
hypoxia สามารถข้าม primary survey ไปได้เลย
Primary survey
(XABCDE) หา
life-threatening conditions
eXsanguinate
hemorrhage
- ขั้นตอนนี้ยังไม่มีใน ATLS แต่ severe active bleeding เป็นสิ่งที่ทำให้เสียชีวิตเร็วที่สุด ผู้เขียนคิดว่าให้ปฏิบัติเช่นเดียวกับ tactical combat casualty care คือ กดบริเวณที่เลือดออก (direct pressure) แล้วใช้สายรัดห้ามเลือด (tourniquet) รัดเหนือจุดที่เลือดออกประมาณ 1 ฝ่ามือ หรือถ้ายังไม่แน่ใจตำแหน่งแผลให้รัดตำแหน่งสูงที่สุด (“high and tight”)
Airway + C-spine control (UAO)
- หา
upper airway obstruction หรือ potential
airway loss
- ระหว่างที่ผู้ช่วยทำ
in-line immobilization manual ให้ถอด cervical collar แล้วประเมิน airway โดยการ ดู (injury
ที่ face, neck, larynx; หายใจลำบาก) ฟัง (stridor, gurgling, hoarseness) คลำ (larynx,
trachea)
การรักษา ได้แก่ open airway,
clear airway, และ maintain airway
ตัวอย่างปัญหาที่พบและการแก้ไข เช่น
- ถ้ามีเสียง stridor/snoring มักเกิดจากลิ้นตกให้ open airway ทำ jaw-thrust หรือ chin-lift maneuver แล้วถ้าดีขึ้นให้ใส่ OPA หรือ NPA เพื่อ maintain airway
- ถ้ามีเสียง gurgling หรือเปิดปากแล้วมีเลือด/เสมหะให้ clear airway โดยทำ suctioning
- ถ้ามี hoarseness แสดงว่ามี laryngeal edema เช่นจาก inhalation injury ให้ secure airway โดยทำ intubation
- ในคนที่ unconscious แม้ยังเสียงหายใจปกติก็อาจใส่ OPA หรือ NPA เพื่อช่วย maintained airway ไว้ชั่วคราว
- ถ้ามีปัญหา UAO ที่รักษาเบื้องต้นแล้วยังไม่ดีขึ้น ให้ทำ definite airway (การใส่ cuffed tube ผ่าน vocal cord) โดยการทำ intubation
ก่อนใส่ ETT ให้ประเมินว่า difficult
airway หรือไม่
- ถ้าคิดว่า difficult ให้ตามคนมาช่วย พิจารณาทำ awake intubation
- ถ้าไม่ difficult ให้ทำ drug-assisted intubation และคิดว่ามีโอกาส failed airway เสมอ ให้เตรียม adjuncts
(GEB,
LMA, LTA) และ surgical
airway
Breathing and ventilation
- หา tracheobronchial injuries, tension pneumothorax, open pneumothorax, massive hemothorax
- เริ่มตรวจจากคอ ประเมิน ดู (neck vein) คลำ (trachea, SQ emphysema) แล้วใส่ collar กลับ ผู้ช่วยไม่ต้อง manual inline ต่อ
- ตรวจ chest เปิดเสื้อ ดู (open wound, bruise, chest rising, RR) ฟัง (lung sound) คลำ (chest wall) เคาะ (กรณีต้องแยกระหว่าง tension pneumothorax กับ massive hemothorax)
- ขอ Adjuncts ได้แก่ O2 saturation, RR monitoring, capnography, eFAST, Portable CXR
การรักษา
- O2 mask with bag > 10 LPM + monitor O2 saturation
- Tension pneumothorax
(จะตรวจพบทั้ง 3 อย่าง
ได้แก่ respiratory distress + unilateral
decrease breath sound + decompensated shock อาจพบ
neck vein engorge และ tracheal
shift ร่วมด้วย แต่ถ้าไม่ชัดเจนให้ทำ EFAST หรือดู portable CXR ก่อนตัดสินใจรักษา) ให้ทำ emergency
decompression เริ่มจาก needle decompression (ผู้ใหญ่ใช้ over-the-needle
catheter at 4th-5th ICS anterior to midaxillary line ยาว 8 ซม.หรือ 5 ซม.ในคนตัวเล็ก; เด็กแทงตำแหน่ง 2nd ICS
midclavicular line) หรือถ้าไม่สำเร็จให้ทำ finger
thoracostomy แล้วจึงใส่ ICD
(28-32 F)
- Open pneumothorax: เกิดเมื่อ chest wall opening > 2/3 ของ tracheal diameter; ให้ทำ 3-side dressing แล้วใส่ ICD พยายามให้ห่างจากแผลเท่าที่เป็นไปได้
- Massive hemothorax: ใส่ ICD (28-32
Fr) ที่ 5th ICS anterior to
midaxillary line; ให้ IV fluid resuscitation +
pRBC; อาจเก็บเลือดจาก ICD เพื่อทำ autotransfusion; ถ้าเลือดออก > 1,500 mL (30% ของ total
blood volume) หรือ 200 mL/h x 2-4 ชั่วโมง หรือต้องการ blood
transfusion อย่างต่อเนื่อง หรือเป็น penetrating
injury ที่ตำแหน่ง medial ต่อ nipple
line หรือ scapula (mediastinal “box”) อาจมีการบาดเจ็บต่อ great vessels, heart, หรือ hilar structure ให้พิจารณาทำ thoracotomy
(qualified surgeon)
- Tracheobronchial injury
(hemoptysis, cervical SQ emphysema, tension pneumothorax, cyanosis) อาจต้องใส่ ICD >
1 อันเพราะมี air
leak มาก; ยืนยันการวินิจฉัยโดยทำ bronchoscopy; การใส่ ETT อาจทำได้ยาก
อาจต้องทำ fiber-optically assisted ETT ใส่ผ่านจุด injury หรือ one-lung
intubation ในกลุ่มนี้ (unstable) ต้องทำ immediate
operative intervention
CXR interpretation
(DRSABCDE)
|
Circulation with hemorrhage control
- ดูว่ามีภาวะ shock หรือไม่ คือมี abnormal hemodynamic (BP, PR, PP, RR) และ organ perfusion ไม่เพียงพอ (ซึม สับสน มือเท้าเย็น Pulse เบาเร็ว urine ออกน้อย)
Physiologic classification: ใช้ประเมินในการเริ่มให้ IVF ครั้งแรก; blood volume ประมาณ 7%
ในผู้ใหญ่ (ประมาณ 5
ลิตรในคนน้ำหนัก 70 kg) และประมาณ 8-9%
ในเด็ก คนอ้วนต้องคิดจาก IBW
|
- หา source of bleeding (“Floor and Four” ได้แก่ external bleeding, chest, abdomen, pelvis/retroperitoneum, long bone/soft tissue ใช้สองมือลูบดูที่ศีรษะ แขนขา เปิดเสื้อผ้าออก ดู คลำ หาร่องรอยการบาดเจ็บที่ หน้าอก ท้อง กระดูกเชิงกราน ต้นขา (ดู pelvic fracture ด้านล่าง)
- Adjuncts: monitoring (NIBP, ECG), Film (CXR, pelvis), US (EFAST, RUSH), NG tube, Foley’s catheter (ข้อห้าม คือ blood per urethral meatus), ABG/VBG (pH, base deficit), lactate, CBC, electrolytes, glucose, Cr, coagulogram, DIC panel, G/M; thromboelastography (TEG), rotational thromboelastometry (ROTEM); ถ้าเป็นหญิงวัยเจริญพันธุ์อย่าลืมตรวจ pregnancy testing และในคนท้องให้เพิ่ม Rh status, fibrinogen
การรักษา
Stop
bleeding
- External haemorrhage
- Expose แผล ใช้ gauze pad เช็ดเลือด หาตำแหน่งที่เลือดออก
- ทำ direct manual pressure โดยใช้ gauze pads วางเป็นชั้นๆกดไว้ 5-10 นาที (ถ้าเป็น hemostatic gauze กดไว้ 3 นาที) ถ้าเลือดหยุดให้ทำ pressure dressing โดยพันด้วย roll gauze, EB, หรือ self-adhering wrap
- ถ้าเป็น arterial bleeding ให้ทำ manual pressure ในตำแหน่งของ artery ที่เหนือต่อบริเวณที่บาดเจ็บ
- ถ้าเลือดไม่หยุดและแผลเป็นโพรง ให้ทำ wound packing โดยเช็ดเอาเลือดออกจากโพรงแผล ยกเว้นส่วนที่เป็น clot แล้วใช้ gauze ใส่ถึงก้นแผลจนแน่นแล้วกดไว้ 3 นาที
- ถ้าเลือดไม่หยุดให้ทำ tourniquet (windlass device หรือ pneumatic tourniquet ซึ่งอาจต้องขึ้น pressure ถึง 250 mmHg ที่แขนและ 400 mmHg ที่ขา) ถ้าเลือดยังไม่หยุดให้ทำ tourniquet อันที่สองเหนือต่ออันแรก
- ***ใน ATLS จะให้ทำ wound packing ก่อน tourniquet แต่ถ้าเป็น TCCC จะให้ทำ tourniquet ก่อน ส่วน wound packing จะทำกรณีที่ทำ tourniquet ไม่ได้
- Internal hemorrhage: chest decompression, pelvic stabilizing device, extremity splint; consult surgeon หรือ transfer
Resuscitation
- เปิด IV เบอร์โต (อย่างน้อย 18-guage) x 2 เส้น ตำแหน่งที่แนะนำคือ forearms และ antecubital veins และส่ง blood samples ถ้ายังเปิด peripheral IV ไม่ได้ ให้ทำ IO ชั่วคราว ถ้าไม่สามารถเปิด peripheral vein ได้ให้ทำ central venous access แล้วทำ CXR ยืนยันตำแหน่ง
- ให้ warmed isotonic fluid เริ่มจาก 1 L ในผู้ใหญ่ หรือ 20 mL/kg ในเด็ก < 40 kg (ให้รวมที่ได้จาก prehospital ด้วย) ระหว่างให้ก็ประเมิน response รวมถึงประเมิน end-organ perfusion และ tissue oxygenation
- Controlled resuscitation (SBP 80-90 mmHg) ใน noncompressible hemorrhage ซึ่งจะให้ fluid resuscitation เมื่อ SBP < 80 mmHg หรือมี decreasing mental status; ไม่ควรทำ hypotensive resuscitation ในผู้ป่วยที่มี myocardial disease, ischemic stroke, หรือ traumatic brain injury
Patterns of patient response
|
- Blood replacement
- ใน class III และ IV
hemorrhage ให้พิจารณาตาม blood product มาให้ตั้งแต่แรก รวมถึงในกลุ่ม transient หรือ non-response; ให้ low ratio ของ pRBC,
plasma, platelet (1:1:1); activated massive
transfusion protocol ถ้าต้องใช้ PRC >
10/24ชม. หรือ > 4 unit/1ชม.
- เลือกชนิดของ pRBC ขึ้นกับความเร่งด่วน (blood
bank ใช้เวลาในการ crossmatch ประมาณ 1 ชั่วโมง) ถ้ายังไม่มี crossmatched
pRBC แนะนำให้ type-specific pRBCs > type O
pRBC (ยกเว้นมีผู้ป่วยหลายรายที่ต้องให้เลือดพร้อมกัน อาจให้ type
O pRBC เพื่อลดความเสี่ยงการให้ผิดหมู่); ในผู้หญิงวัยเจริญพันธุ์แนะนำให้ Rh-negative pRBC
- Plasma เช่นเดียวกับ pRBC เมื่อจำเป็นต้องให้ uncrossmatched plasma สามารถให้ universal donor คือ AB+ plasma [FFP จะเก็บแช่แข็งไว้ ซึ่งใช้เวลาในการละลาย 15-20 นาที โดยการแช่น้ำอุณหภูมิ 37oC ในบางที่จึงละลาย FFP ไว้โดยเก็บที่อุณหภูมิ 1-6oC จะเก็บได้ 5 วัน]
Massive transfusion
protocol
|
- ทำ neurological evaluation อย่างรวดเร็ว ได้แก่ GCS, pupil size/reactivity, lateralizing sign, และมี spinal cord injury level หรือไม่
|
- ในรายที่ altered LOC ต้องกลับไปประเมิน ABC ก่อน ในรายที่ผิดปกติต้องคิดถึง CNS injury ก่อน แม้ว่าจะมี alcohol, drug intoxication ร่วมด้วย
- ในรายที่ GCS < 8 ให้พิจารณาทำ definitive airway ในช่วงนี้
- จุดประสงค์ของ initial management คือการป้องกัน secondary brain injury (oxygenation, perfusion)
- Consult neurosurgeon เมื่อพบว่ามี brain injury และต้องคอยประเมินซ้ำๆอยู่เสมอ ในที่ที่เกินศักยภาพในการรักษาต้องจัดการ transfer ทันที
Exposure and environmental
- Undress ปกติมักจะตัดเสื้อผ้าออก หลังจากตรวจให้รีบคลุมด้วยผ้าห่มอุ่นเพื่อป้องกัน hypothermia รวมถึงการใช้ warm IV (39oC) และ warm environment
- Log roll ถ้ามี fracture ที่ extremities ให้ splint ก่อนและ roll ให้ด้านที่มี fracture site ขึ้นบน โดยใช้คนอย่างน้อย 4 คน ได้แก่ 1 คนทำ head + c-spine control, 2 คน พลิกลำตัวและแขนขา และ 1 คนตรวจหลัง + PR และเอา spinal board ออก และอาจใส่ถาดสำหรับฟิล์ม CXR และ pelvis ในช่วงนี้
Traumatic circulatory arrest:
|
Adjuncts to the primary survey with resuscitation
แนะนำดู imaging
in trauma (CXR, pelvis), basic US in
ER (EFAST), emergency procedure (NG,
Foley’s
catheter)
**ในขั้นนี้อาจตรวจพบ
life-threatening condition ได้เพิ่ม เช่น traumatic
rhabdomyolysis (dark amber urine)
Consider need for transfer
- ระหว่างทำ primary survey จะได้ข้อมูลเพียงพอที่ trauma tam leader จะตัดสินใจว่าต้อง transfer หรือไม่ ซึ่งให้ administrative personnel เริ่มดำเนินการในทันที
- ไม่ควรทำ
diagnostic evaluation ที่ทำให้การ
transfer ล่าช้า
ยกเว้นจะมีผลต่อการ resuscitation, stabilization, และ patient safety ระหว่าง
transfer
- การติดต่อประสานทางระหว่างแพทย์ ใช้ ABC-SBAR template ในการส่งต่อข้อมูล
- เตรียมการดูแลผู้ป่วยระหว่างเดินทาง
คิดถึงปัญหาที่อาจเกิดขึ้นและเตรียมวิธีแก้ไข (ดูเรื่อง interfacility
transfer)
Special populations
เป็นกลุ่มที่มีกายวิภาคและสรีรวิทยาแตกต่างจากผู้ใหญ่ทั่วไป
ให้ลงไปอ่านในแต่ละเรื่องเป็นพิเศษ ได้แก่ เด็ก (ดูเรื่อง pediatric
trauma), คนตั้งครรภ์ (ดูเรื่อง pregnancy
trauma), คนสูงอายุ (ดูเรื่อง geriatric trauma),
คนอ้วน
(ดูเรื่อง morbid
obesity in ER)
Secondary survey
- โดยปกติจะไม่เริ่ม
secondary survey จนกว่า primary survey จะเสร็จสิ้น ยกเว้นจะมีบุคคลากรเพิ่มเติม
แต่ต้องไม่รบกวนการทำ primary survey
- ประกอบด้วยการทำ head-to-toe evaluation (complete history + physical examination) รวมถึงการประเมิน V/S ใหม่ทั้งหมด
ซักประวัติ:
- AMPLE (Allergy, Medication, Past illness/Pregnancy/Tetanus,
Last meal, Event & Environment), Preinjury status
- Mechanism of injury (ดูเรื่อง kinematic) ให้แพทย์สร้างภาพการเกิดอุบัติเหตุขึ้นในใจเพื่อคาดการณ์ว่าผู้ป่วยอาจได้รับการบาดเจ็บที่ตำแหน่งใดได้บ้าง
(Blunt, Penetration, Thermal injury (ดูเรื่อง thermal
burn, chemical
burn, electrical
injury, cold
injuries, hypothermia),
Hazard
environment
ซึ่งแต่ละเรื่องจะมีสิ่งที่ต้องระวังเป็นพิเศษ)
ตรวจร่างกาย 9 ระบบ
- Head: เอามือลูบจากศีรษะจากหน้าไปหลังว่ามี stepping, contusion, หรือ bleeding หรือไม่
- Maxillofacial (+ cranial nerves): ดูว่ามี signs ของ basilar skull fracture หรือไม่ (2 ช้ำ (raccoon eyes, Battle’s sign), 2 น้ำ (rhinorrhoea, otorrhea), 2 nerve (CN VII, CN VIII dysfunction)); คลำ bony structure ทั้งหมด (orbital rim, zygomatic arch, maxilla, mandible) ตรวจ ตา จมูก ปาก (malocclusion); และตรวจ CN
- Neck: ดู คลำ ลูบจากหน้าไปหลัง (larynx, trachea, carotid) จนถึง c-spine ลองกดว่ามี midline tenderness หรือไม่
- Chest:
ดู คลำ ลูบจากหลังมาหน้าตาม rib cage จากใต้ axilla
ลงมา แล้วคลำ กดดูที่ sternum, clavicle, และ
scapula; ฟัง high anterior
chest (pneumothorax), posterior base (hemothorax),
และ
heart sound
(distant heart sound)
- Abdomen: ดู ตั้งแต่ lower chest ถึง perineum ทั้งด้านหน้าหน้าและหลัง ดู flank, scrotum, urethral meatus, perianal area; ฟัง เคาะ คลำ หา peritoneal irritation
- Pelvic: ดูที่ขาก่อนว่ามี limb length discrepancy, rotational deformity of leg without obvious fracture หรือไม่ แล้วเปิดดู perineum ว่ามี ecchymosis, blood per urethral meatus หรือไม่ แล้วลูบ iliac wing จากหลังมาหน้าว่าเจ็บหรือไม่ แล้วสุดท้ายใช้นิ้วกดดูที่ pubic symphysis ว่าบุ๋มลงไปหรือไม่ (ปกติ < 0.5 cm หรือ < 1 cm ในคนท้อง)
- Perineum, rectum, vagina:
ตรวจ perineum, rectal exam (sphincter
tone, rectal wall integrity, bony
fragment, blood), vaginal
exam (blood, laceration)
- Musculoskeletal:
ถ้าสามารถทำ
active movement ขยับ major
joint ได้ full
ROM แสดงว่า neuromuscular
intact + joint stable ถ้าทำไม่ได้ให้ตรวจ ดู คลำ (แขนขาไปตลอดความยาว) ขยับข้อต่อ และตรวจ sensation
และคลำ distal pulse; อย่าลืมตรวจ back
- Neurological system: ตรวจ comprehensive neurological exam รวมถึงตรวจ GCS, pupil ใหม่; ถ้ามี spine injury ให้ตรวจหา level of injury, severity, และ spinal cord syndrome
Adjuncts
to the secondary survey
- การตรวจพิเศษมักต้องไปทำนอก ER ซึ่งขาดเครื่องมือในการช่วยเหลือ เพราะฉะนั้นก่อนส่งตรวจพิเศษ ต้องตรวจผู้ป่วยอย่างระมัดระวัง และ hemodynamic status อยู่ในเกณฑ์ปกติ รวมถึงมีการ monitoring ระหว่างการไปตรวจพิเศษ
- ให้ยา 3 อย่าง ได้แก่ antibiotic,
analgesic, tetanus prophylaxis
Revaluation
- ผู้ป่วยต้องได้รับการประเมินซ้ำๆอย่างต่อเนื่อง บางครั้งหลังจากรักษา life-threatening injury หนึ่งแล้ว ปัญหา life-threatening อื่นหรือการบาดเจ็บที่รุนแรงน้อยกว่าอาจจะเห็นได้ชัดเจนมากขึ้น
- Continuous monitoring ของ vital signs, oxygen saturation, urine output (keep > 0.5 mL/kg/h; > 1 mL/kg/h ในเด็ก > 1 ปี), +/- ETCO2 monitoring ซึ่งอาจมีประโยชน์ในบางราย และตรวจ ABG เป็นระยะๆ
- บรรเทา severe pain โดยเฉพาะใน musculoskeletal injuries ให้ IV opioid + anxiolytic ให้ในขนาดต่ำๆ titrate จนเหมาะสม โดยไม่ทำให้เกิด respiratory หรือ mental depression หรือ hemodynamic เปลี่ยนแปลง
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น